بازار جهانی دانه سویا در حال حاضر ترکیبی از نشانه‌های حمایتی و فشارهای کوتاه‌مدت را تجربه می‌کند.
در ایالات متحده، قراردادهای نوامبر بورس شیکاگو طی هفته گذشته حدود ۰٫۶ درصد افت داشت. وضعيت كيفى دانه در مزارع در شرایط «خوب تا عالی» به ۶۴ درصد رسید که اندکی پایین‌تر از سال گذشته است. وزارت کشاورزی آمریکا (USDA) برآورد عملکرد را از ۳٫۶۰ به ۳٫۵۶ تن در هکتار کاهش داده و ذخایر پایانی را نزدیک به ۷٫۸ میلیون تن پیش‌بینی می‌کند، موضوعی که مانع رشد چشمگیر قیمت‌ها خواهد شد.
در بخش صادرات، فروش‌های آمریکا به پایین‌ترین سطح شش فصل اخیر رسیده و چین با وجود ثبت ركورد واردات ۱۲٫۳ میلیون تنی در ماه اوت، عملاً از بازار آمریکا غایب بوده است. این شرایط موجب شده تمرکز تقاضا به سمت برزیل منتقل شود. انجمن صادرکنندگان غلات برزيل (ANEC) برآورد کرده كه ميزان صادرات از ژانویه تا سپتامبر به ۹۴٫۶ میلیون تن برسد که رشد ۶٫۳ درصدی نسبت به سال گذشته دارد.
در برزیل، هرچند افزایش سطح زیرکشت در فصل ٢٠٢٥-٢٠٢٦ تنها ۱٫۵ درصد پیش‌بینی می‌شود، اما ارتقای بهره‌وری می‌تواند تولید را به ۱۷۵ میلیون تن برساند. با این حال، افزایش هزینه نهاده‌ها به‌ویژه کود، حاشیه سود کشاورزان را تحت فشار قرار داده و هزینه تولید نسبت به فصل گذشته حدود ۱۰ درصد بالاتر پیش‌بینی می‌شود.
در بازار صادرات، پریمیوم محموله‌های برزیل با توجه به خرید سنگین چین و رقابت شدید صنایع روغن‌کشی داخلی كه دانه را بالاتر از نرخ صادراتی خرید می‌کنند، همچنان در سطح بالایی قرار داشته و اين روند از بازار حمایت می‌کند. قیمت تحويل بندر پاراناگوا در محدوده ٤٤٥ تا ٤٥٥ دلار در هر تن تثبیت شده و نرخ پایه برای محصول جدید دانه سويا در كانال ٢٥ تا ٣٠ سنت در بوشل بالاتر از معاملات ماه مى بورس شيكاگو،پيشنهاد ميشود.
در آرژانتین نیز انتظار می‌رود سطح زیرکشت بین ۴ تا ۷ درصد کاهش یابد زیرا کشاورزان کشت ذرت و آفتابگردان را ترجیح می‌دهند.
به نظر من، هرچند عرضه جهانی سویا به‌ویژه با محوریت برزیل در سطح بالایی قرار دارد، اما توازن تجاری همچنان به شدت وابسته به میزان تقاضای چین و شکاف تجاری میان ایالات متحده و چین باقی مانده است.
ضمن اينكه، در صورت تداوم درخواست خريد چين از برزيل، احتمالا شرايط رقابتى نسبت به خريد دانه از برزيل براى ايران، با توجه به محدوديت هاى منابع تامين، در سه ماهه آخر سال ميلادى، تا حدودى با مشكل ادامه پيدا كند.
در زير، متوسط روند قيمت دانه سويا را تحويل بنادر برزيل با بنادر امريكا از ابتداء سال ٢٠٢٤، بررسى ميكنيم.
ارزش فوب ذرت تحويل بنادر آرژانتين برای تحویل اکتبر در محدوده ۱۹۸ تا ۲۱۱ دلار به‌ازای هر تن اعلام شده، اما فروش همچنان کند است. کشاورزان به دلیل سقوط تاریخی ارزش پزو از عرضه محصول خودداری کرده و ذرت را به‌عنوان ابزار پوشش ریسک ارزی نگه می‌دارند. مجوزهای صادراتی تا اوایل سپتامبر به ۲۲.۵ میلیون تن رسیده، اما حجم فروش در هفته نخست ماه تنها ۲۰۰ تا ۴۰۰ هزار تن بوده که به‌طور محسوسی کمتر از فعالیت برزیل است. انتظار می‌رود گزارش آتی عرضه و تقاضاى وزارت کشاورزی آمریکا، برآورد تولید ذرت آرژانتین را از رقم فعلی ۳۴.۵ میلیون تن کاهش دهد. از سوى ديگر، صادرات ضعیف و تمایل کم کشاورزان به فروش فشار وارد کرده است. در سطح بین‌المللی نیز، آرژانتین تحت فشار قیمتی ناشی از رقابت فوب دریای سیاه و آمریکا قرار دارد که با پیشنهادات جذاب‌تر، فضای بازار را نزولی‌تر کرده‌اند.
در بازار گندم، تضعیف پزو نقشی تعیین‌کننده داشته است. قراردادهای آتی دسامبر گندم آرژانتین در حدود ١٩٠-٢٠٠ دلار به‌ازای هر تن معامله می‌شوند، در حالی که قیمت نقدی برای تحویل اکتبر–نوامبر در سطح ٢٢٥ تا ٢٣٠ دلار و برای دسامبر–ژانویه (با پروتئین ۱۱.۵٪) حدود ۲۱۵ تا ٢٢٠ دلار است. میزان فروش کشاورزان اندکی عقب‌تر از سال گذشته است، زیرا بسیاری از تولیدکنندگان به دلیل بی‌ثباتی ارزی از عرضه خودداری می‌کنند. مجوزهای صادراتی تاکنون به بیش از ۱۰.۹ میلیون تن رسیده که تقریباً معادل مازاد برآوردی USDA و نشان‌دهنده محدودیت عرضه آتی خواهد بود.
در بخش کنجاله سویا، آرژانتین همچنان تأمین‌کننده کلیدی باقی مانده و ارزش فوب جهت تحویل اکتبر حدود ٣٠٠-٣١٠ دلار به‌ازای هر تن ثبت شده است. صدور مجوزهای صادراتی در اوایل سپتامبر بیش از ۱ میلیون تن افزایش یافته که نخستین جهش محسوس از ماه آگوست محسوب می‌شود. با وجود حجم بالای روغن‌کشی و عرضه جهانی کافی، كنحاله سويا آرژانتینی همچنان رقابتی‌تر از برزیل باقی مانده است.
در مجموع، بازار غلات و كنجاله سويا آرژانتین تحت تأثیر راهبردهای کشاورزان در مواجهه با بحران ارزی، کندی صادرات ذرت و تداوم تقاضا برای کنجاله سویا شکل گرفته است.
در زير، روند تجميعى فروش ذرت و گندم توسط كشاورزان آرژانتينى را از ابتداء فصل طى چند سال، بررسى ميكنيم.
بازار ذرت آمریکا با اتکا به ثبت ميزان صادرات هفتگی در سطح ۱.۴ میلیون تن (افزايش ۲۹٪ نسبت به سال گذشته) اندکی تقویت شد.
هرچند شرایط كيّفى ذرت در مزارع به ۶۹٪ مطلوب کاهش یافته است. برآوردهاى ميدانى ميزان عملکرد را در سطح ۱۱.۵ تن در هکتار برآورد ميكند که اندکی پایین‌تر از برآورد USDA (۱۱.۶ تن در هکتار) است، اما اغلب برآوردها همچنان ركورد برداشت را نزدیک به ۴۱۱ میلیون تن نشان می‌دهد. با وجود این سطح بالای تولید، فشار عرضه مازاد، همچنان مانع رشد قیمت‌هاست. همچنین افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل از مسیر رودخانه‌ای به خلیج مکزیک، شرایط لجستیکی را دشوارتر کرده است، هرچند ذرت آمریکا در بازارهای آسیایی همچنان نسبت به رقبای دریای سیاه و آمریکای جنوبی موقعیت رقابتی خود را حفظ کرده است.
بازار گندم آمریکا نیز با وجود ثبت ميزان صادرات هفتگی ۸۰۳ هزار تن (افزايش ۱۵٪ سالانه) همچنان در مسیر نزولی قرار دارد. قیمت آتى در تمامی کلاس‌ها گندم تا حدودى کاهش یافته است. برداشت گندم بهاره به ۷۲٪ رسیده است. کاهش فاصله بین قيمت قرارداد هاى آتى تحويل ماه هاى مختلف در بازار شیکاگو، نشانه‌ای از تقاضای بهتر بازار در کوتاه‌مدت ميباشد، اما فشار رقابت جهانی به‌ویژه با عرضه روسیه و اتحادیه اروپا در محدوده ٢٤٠ تا ٢٥٠ دلار به ازای هر تن، پابرجاست. در غیاب ریسک‌های آب‌وهوایی در چرخه بعدی كاشت ذرت آمریکای جنوبی، چشم‌انداز بازار گندم آمریکا همچنان محدود به روندی ضعیف و تحت تأثیر عرضه فراوان جهانی و حضور پررنگ دریای سیاه در بازارهای آفریقا و آسیا خواهد بود.
در زير، روند قيمت آتى ذرت را تحويل بندر نيو اورلان امريكا طى سه ماه، بررسى ميكنيم.
رئیس کارگروه سامانه بازارگاه، با انتقاد از ناهماهنگی‌های آماری در حوزه دام، گفت: آمارهای منفی استان‌ها با واقعیت‌های میدانی همخوانی ندارد و دامی به کشتار رفته است، همچنان نهاده دریافت می‌کند.
رحمان مسجدی در نشست ستاد هماهنگی امنیت غذایی با حضور مسئولان ارشد وزارت جهاد کشاورزی برگزار شد، با ارائه گزارشی جامع از وضعیت فعلی سامانه بازارگاه، به بیان چالش‌ها، پیشنهادات اصلاحی و برنامه‌های آینده این سامانه پرداخت.
چالش‌های آماری و نظارتی در حوزه دام و طیور
رئیس کارگروه سامانه بازارگاه، با انتقاد از ناهماهنگی‌های آماری در حوزه دام، اظهار داشت: آمارهای منفی استان‌ها با واقعیت‌های میدانی همخوانی ندارد و دامی به کشتار رفته است، همچنان نهاده دریافت می‌کند؛ هیچ‌گاه شاهد کاهش در کدهای تاریخ یا خوداظهاری‌ها نبوده‌ایم. این آمارها باید در برخی مواقع کاهشی و در برخی مواقع افزایشی باشد تا با واقعیت هم‌راستا شود.
وی همچنین به مشکلات مشابه در حوزه طیور اشاره کرد و افزود: در دوره تولید، نظارت کافی وجود ندارد و برخی مرغداران به دلیل اختلاف قیمت نهاده‌ها، ترجیح می‌دهند نهاده‌ها را بفروشند تا تولید را ادامه دهند که این موضوع، سلامت و شفافیت زنجیره تولید را تهدید می‌کند؛ این رفتار موجب شده برخی تولیدکنندگان به جای ادامه فعالیت، صرفاً از نهاده‌ها برای کسب سود استفاده کنند؛ در حالی که هدف اصلی، حمایت از تولید پایدار است.
پیشنهادات اصلاحی برای ارتقاء عملکرد سامانه
رئیس کارگروه بازارگاه با اشاره به تجربه موفق حسابرسی کارخانجات خوراک آبزیان، گفت: تحویل نهاده به این واحدها بر اساس میزان فروش در سامانه انجام می‌شود که این موجب افزایش انگیزه کارخانجات برای عرضه خوراک دام آماده در بازارگاه شده است.
وی با تاکید بر لزوم ثبت خرید و فروش جوجه یکروزه در سامانه بازارگاه تصریح کرد: هدف، کنترل تعداد جوجه‌های خرید و فروش‌شده و رصد حمل و نقل است و قیمت‌گذاری این نهاده مد نظر نیست؛ در این شرایط اگر بار جوجه یکروزه در سامانه تأیید نشود، باید به عنوان قاچاق تلقی شود.
رئیس کارگروه سامانه بازارگاه پیشنهاد کرد: از زمان قرارگیری تخم نطفه‌دار در دستگاه، اطلاعات جوجه‌ریزی در سامانه ثبت شود تا تخصیص نهاده‌ها دقیق‌تر و سریع‌تر انجام گیرد.
وی بر ضرورت اندیشیدن تمهیدات لازم برای ادامه خرید و فروش سبوس در سامانه بازارگاه تاکید کرد و گفت: با توجه به پایان قرارداد وزارت جهاد با بانک سپه تا اواسط بهمن‌ماه، به نظر می‌رسد بازارگاه مناسب‌ترین بستر برای عرضه سبوس خواهد بود.
اقدامات اجرایی و برنامه‌ریزی آینده
مسجدی با اشاره به تدوین دستورالعمل اجرایی برای ورود عاملین توزیع به سامانه بازارگاه گفت: باید تعداد این عاملین کاهش یابد یا فعالیتشان محدود شود تا تنش بازار کنترل شود.
وی تصریح کرد: یکی از مهم‌ترین برنامه‌های آتی، ایجاد شبکه توزیع هوشمند محصولات نهایی، به‌ویژه گوشت مرغ، در قالب زیرسیستم سامانه بازارگاه است که با توجه به فعالیت جزیره‌ای استان‌ها در این زمینه، دیتاهای مهمی در استان‌ها تولید می‌شود اما به وزارت جهاد نمی‌رسد؛ این موجب می‌شود که ندانیم معادل نهاده‌ای که تخصیص داده‌ایم، چه میزان محصول تحویل گرفته شده است.
رئیس کارگروه سامانه بازارگاه تأکید کرد: در آینده، تحویل نهاده بر اساس میزان محصول انجام خواهد شد و این اقدام موجب شفاف‌سازی و افزایش کارایی سامانه خواهد بود.
