مطالبه برای بازنگری فوری در سیاست‌های جوجه‌ریزی و اصلاح نژاد ضرورت دارد
اقتصادسبز آنلاین: صنعت طیور کشور با مشکلات جدی از جمله تولید بیش از حد جوجه‌ها، قیمت‌گذاری غیرواقعی و واردات ناکافی اجداد گوشتی روبروست که اگر وزارت جهاد سیاست‌هایش را سریع اصلاح نکند، این چالش‌ها در سال جدید تشدید خواهد شد.
سید فرزاد طلاکش، دبیرکل تعاونی مرغداران مرکز و دبیرکل فدراسیون طیور ایران در گفت‌وگو با «اقتصادسبز» به تشریح چالش‌ها و مشکلات صنعت مرغ در سال جاری پرداخت و اظهار کرد: وضعیت تخم‌مرغ تا اواخر نیمه اسفند ماه نسبتاً متعادل بود و هم از منظر صادرات و هم تولید داخل، رضایت نسبی وجود داشت البته گرچه تولیدکنندگان به نرخ مصوب دست نیافتند، اما میانگین فروش آن‌ها قابل قبول بود.
وی با اشاره به اشکالات موجود در برنامه‌ریزی وزارت جهاد کشاورزی ادامه داد: متأسفانه در فرآیند واگذاری مسئولیت‌ها به اتحادیه مربوطه و نظارت بر اجرای آن، کنترل‌های لازم اعمال نشد و این مسئله منجر به افزایش چشمگیر تولید در نیمه دوم سال شد؛ موضوعی که آثار خود را در سال ۱۴۰۴ نمایان کرده است و ما حداقل با رشد ۳۵ درصدی در تولید جوجه تخم‌گذار و ۴۵ درصدی در جوجه‌ریزی گله‌های مادری مواجه بودیم که عددی کاملاً نامتعادل بود که جبران آن بسیار دشوار است و این شرایط موجب شد که طی دو ماه اخیر، میانگین فروش تخم‌مرغ برای مرغداران به کمتر از کیلویی ۳۰ هزار تومان برسد، در حالی که قیمت تمام‌شده با سود مرغدار، بیش از ۶۰ هزار تومان برآورد می‌شود.
دبیرکل تعاونی مرغداران مرکز خاطرنشان کرد: وزارت جهاد و اتحادیه مرغداران میهن تلاش کردند با اقدامات جبرانی این وضعیت را تا حدی مدیریت کنند که طی هفته گذشته اثراتی مثبت به‌جا گذاشته، اما متأسفانه هزینه این مدیریت اشتباه، هدررفت منابع ملی بود و مرغ‌هایی که باید تا ۲۰ هفته بیشتر تولید می‌کردند حذف شدند و تخم‌مرغ‌های مازاد نیز از بازار خارج شد؛ این در حالی است که برای این تولیدات، نهاده، انرژی، آب، برق و هزینه‌های متعدد دیگری صرف شده بود. در هفته جاری وضعیت تا حدی بهبود یافته که امیدواریم این شرایط پایدار بماند؛ اما در صورتی که برنامه‌ریزی ماه‌های آینده به‌سرعت اصلاح نشود، در ادامه سال مجدداً با چالش‌های جدی مواجه خواهیم شد.
وی در ادامه با انتقاد از وضعیت بازار مرغ تصریح کرد: متأسفانه نه در شش‌ماهه دوم سال ۱۴۰۳ و نه در آغاز سال جدید، بازار مرغ شرایط خوبی نداشته است چراکه قیمت تمام‌شده تولید برای مرغداران به حدود ۷۰ هزار تومان رسیده، اما آن‌ها در طول سال گذشته حتی به میانگین فروش ۵۶ هزار تومان هم نرسیدند و این روند همچنان ادامه دارد که یکی از دلایل اصلی این مشکل جوجه‌ریزی بیش از حد و بدون درنظر گرفتن تراز ماهانه است. نباید در تمام طول سال، عدد ثابتی برای جوجه‌ریزی در نظر گرفته شود چراکه مصرف مرغ تحت تأثیر مناسبت‌هایی مانند شب عید، ماه رمضان یا محرم تغییر می‌کند. همچنین باید شرایط اقتصادی مردم در نظر گرفته شود؛ وقتی قیمت واقعی مرغ طبق اعلام وزارت جهاد ۱۰۵ هزار تومان است، قدرت خرید مردم کاهش می‌یابد که ممکن است سرانه مصرف در سال تغییر نکند، اما در مقاطع مختلف، خانوارها به‌جای خرید عمده، خریدهای خرد انجام می‌دهند که بر بازار اثرگذار است.
طلاکش با اشاره به چالش‌های مربوط به نژاد مرغ «آرین» اظهار کرد: در سال گذشته به دلیل مشکلات مرتبط با نژاد آرین و اصرار غیرکارشناسی دستگاه‌ها مبنی بر اختصاص سهمی از جوجه‌ریزی‌ها به این نژاد، مرغداران ناچار به حواله‌فروشی شدند و این در حالی است که بهره‌وری این نژاد پایین بوده و در عمل، سیاست دولت درباره ترویج نژاد آرین اجرا نمی‌شود و طبق آمار، سهم نژاد آرین در مرغداری‌ها زیر ۱۰ درصد است، در حالی‌که وزارت جهاد به‌صورت دستوری خواستار تخصیص ۳۰ درصدی آن است. وی افزود: بر اساس برنامه هفتم توسعه، مقرر شده که سالانه تنها ۴ درصد از سهم تولید گوشت کشور به نژاد آرین اختصاص یابد اما وزارت جهاد کشاورزی همچنان مرغداران را ملزم می‌کند که از هر چهار دوره جوجه‌ریزی، یک دوره را به آرین اختصاص دهند؛ اقدامی که هم خلاف برنامه توسعه و هم موجب اتلاف منابع ملی و خلاف قانون است.
طلاکش تأکید کرد: در این زمینه مکاتبات متعددی با شورای عالی امنیت ملی، وزارت جهاد و سایر دستگاه‌های مسئول انجام شده است. ما معتقدیم که اگر قرار است نژاد آرین در کشور ترویج یابد، باید در زنجیره‌هایی خاص با مدیریت دولتی، مانند مجموعه‌های اتکا، زر یا سازمان اقتصادی کوثر پیاده‌سازی شود تا هم اصلاح نژاد هدفمند باشد مدیریت شود و هم به عدد ۴ درصد پیش‌بینی‌شده در برنامه توسعه دست یابیم. امیدواریم که با اصلاح سیاست‌ها در سال ۱۴۰۴، مرغداران بتوانند در فضایی باثبات و قابل پیش‌بینی به فعالیت خود ادامه دهند.
دبیرکل تعاونی مرغداران مرکز، با اشاره به یکی از مشکلات زیرساختی صنعت مرغداری گفت: یکی از چالش‌های جدی که در سال گذشته با آن مواجه بودیم، تأمین اجداد گوشتی بود. به دلیل اینکه شرکت تأمین‌کننده این اجداد بخشی از سهامش در اختیار آمریکا قرار دارد، واردات آن نیازمند مجوزهای خاص و هماهنگی با نهادهای بالادستی است و متأسفانه تاکنون موفق به واردات میزان مورد نیاز نشده‌ایم و این مسئله می‌تواند در آینده، فرآیند تولید جوجه مادری و در ادامه، جوجه تجاری را با اختلال مواجه کند.
وی افزود: در همین راستا، از سوی فدراسیون طیور مکاتبه‌ای مفصل و رسمی با دبیر شورای عالی امنیت ملی انجام دادیم و از مرداد سال گذشته هشدارهای لازم در این‌باره داده شد و امیدواریم وزارت جهاد کشاورزی و نهادهای تصمیم‌گیر بالا، برای رفع این مشکل تدبیر جدی بیندیشند چراکه هنوز این مشکل پابرجا است.
طلاکش در خصوص برخی اطلاعات نادرستی که توسط افراد غیر متخصص با حضور در رسانه‌های ملی به مردم منتقل می‌شود و اقداماتی که در زمینه فرهنگ‌سازی و اصلاح مسیر افکار عمومی صورت گرفته است اظهار کرد: ما از سال ۱۳۸۸ ستادی به‌نام ستاد کشوری ترغیب مصرف تخم‌مرغ تشکیل داده‌ایم که شامل نمایندگان وزارت بهداشت، آموزش و پرورش، صدا و سیما، شهرداری‌ها، نیروهای مسلح و همچنین بخش خصوصی است. این ستاد اقدامات گسترده‌ای در زمینه آموزش و ترویج مصرف تخم‌مرغ انجام داده و خوشبختانه اطلاعات صحیح در این زمینه از طریق فضای مجازی تا حد زیادی به مردم رسیده است و آن باورهای نادرست درباره مصرف تخم‌مرغ نسبت به چند سال گذشته به‌طور چشمگیری کاهش یافته، امروز مردم عادی و متخصصان تغذیه اطلاعات به‌روزتری دارند، اما به اذعان سازمان نظام پزشکی متأسفانه بخشی از جامعه پزشکی، به‌ویژه پزشکانی که در حوزه تخصصی تغذیه فعال نیستند، هنوز توصیه‌هایی می‌کنند که با دانش روز همخوانی ندارد. وی تأکید کرد: این موضوع صرفاً محدود به تخم‌مرغ نیست؛ بلکه به اذعان خود سازمان نظام پزشکی، پزشکان ما به‌طور کلی در زمینه تغذیه آموزش‌های به‌روز و کافی ندیده‌اند. به همین دلیل شاهد هستیم که گاهی توصیه‌هایی به بیماران ارائه می‌شود که مطابق یافته‌های علمی جدید نیست و ممکن است به کاهش مصرف اقلام سالم و ضروری مانند تخم‌مرغ بینجامد.
دبیرکل تعاونی مرغداران کشور به شایعات رایج درباره هورمونی بودن مرغ پاسخ داد و گفت: متأسفانه گاهی برخی مطالب غیرکارشناسی درباره هورمونی بودن مرغ در فضای مجازی و حتی رسانه‌ها وایرال می‌شود. در مواجهه با این موارد، ما تا حد امکان سعی کرده‌ایم با ارائه پاسخ‌های مستند و علمی، این باورهای نادرست را اصلاح کنیم. اگر قرار بود مرغ هورمونی تولید شود، اولاً در هیچ‌کجای دنیا چنین کاری رایج یا مجاز نیست، ثانیاً قیمت هورمون‌هایی که باید روزانه به میلیون‌ها قطعه جوجه تزریق شود، به‌مراتب گران‌تر از گوشت خود مرغ تمام می‌شود. به‌عنوان مثال، اگر ایران بخواهد برای حدود یک و نیم میلیارد جوجه گوشتی در سال چنین فرآیندی را اجرا کند، نه‌تنها از نظر اقتصادی توجیه ندارد، بلکه از نظر اجرایی نیز عملاً غیرممکن است.
طلاکش تأکید کرد: این باور نادرست ریشه در تصور عمومی دارد که چگونه ممکن است یک جوجه ۵۰ گرمی ظرف ۴۵ روز به وزن ۲.۵ کیلوگرم برسد؛ در حالی که پاسخ این رشد سریع، در اصلاح نژاد و پیشرفت‌های علمی شرکت‌های بزرگ پرورش طیور نهفته است. این شرکت‌ها سالانه با هدف بهبود بهره‌وری اقتصادی، اصلاح نژادی‌های بسیار دقیقی انجام می‌دهند. امروزه حتی این سن رشد کاهش یافته و جوجه می‌تواند ظرف ۳۸ روز به وزن زنده ۲.۳ کیلوگرم برسد.
وی افزود: مزیت دیگر این اصلاح نژاد آن است که مرغ در سن پایین‌تر با وزن کمتر و چربی کمتر کشتار می‌شود که هم از نظر سلامت مصرف‌کننده مفیدتر است و هم کیفیت پروتئین بهتری به بازار عرضه می‌شود. البته برخلاف حوزه تخم‌مرغ، در زمینه فرهنگ‌سازی مصرف مرغ هنوز کار چندان گسترده‌ای انجام نشده، اما در هر موردی که با شایعات مواجه شده‌ایم، پاسخ فنی و علمی را به اطلاع عموم رسانده‌ایم.
طلاکش در ادامه در پاسخ به سوالی درباره ارزیابی عملکرد وزارت جهاد کشاورزی و شخص وزیر، اظهار کرد: در همان روزهای نخست انتخاب آقای نوری، از من در مصاحبه‌ای پرسیده شد که انتظار شما از وزیر جهاد کشاورزی چیست؟ پاسخ من این بود که با توجه به تجربه سال‌های گذشته، امیدوارم هر وزیری که می‌آید، منافع ملی را فدای منافع گروه‌های خاص نکند.
وی تصریح کرد: منظورم از گروه‌های خاص و اشخاص الزاماً اشخاص حقیقی نیست، بلکه گاهی گروه‌های ذی‌نفعی مانند مرغداران یا دامداران ممکن است در برابر برخی تغییرات مقاومت کنند که در چنین شرایطی، اگر وزیر جهاد از نگرانی تبعات احتمالی، مسیر اصلاح را رها کند، منافع ملی قربانی منافع بخشی خواهد شد. ما انتظار داریم وزیر جهاد فارغ از فشارهای محدود و مقطعی، با نگاه ملی تصمیم‌گیری کند.
دبیرکل تعاونی مرغداران کشور در ادامه به ارزیابی روند فعالیت وزارت جهاد کشاورزی در ماه‌های اخیر پرداخت و گفت: زمانی که آقای نوری به عنوان وزیر معرفی شد، صحبت‌های اولیه او چه در دفاع از برنامه‌ها در مجلس و چه در جلسات داخلی وزارتخانه امیدهای زیادی ایجاد کرد و ما نیز خوشحال بودیم که بالاخره وزارتخانه در مسیری قرار گرفته که می‌تواند اصلاحات مؤثر و راهبردی را دنبال کند. وی با ابراز تأسف از وضعیت کنونی افزود: اما برداشت من این است که وزارتخانه طی این مدت اسیر برخی حواشی شده است و از سوی دیگر، انتخاب‌های مدیریتی نیز چندان دقیق و قوی نبوده‌اند و مهم‌تر از آن، نشانی از عزم جدی برای تدوین سیاست‌های کلان یا راهبردهای عملیاتی دیده نمی‌شود.
طلاکش با اشاره به خلأ سند سیاستی مشخص در صنعت طیور گفت: حداقل در حوزه صنعت طیور، من تا این لحظه حتی یک برگ سند از وزارت جهاد ندیده‌ام که به وضوح بیان کند سیاست کلان وزارتخانه چیست، یا اینکه قرار است طی چهار سال آینده چه اقداماتی انجام دهد و چه راهبردی برای رسیدن به آن در نظر گرفته شده است و چنین سندی حتی در حد یک گزارش سه صفحه‌ای هم ارائه نشده، که این خلأ بسیار بزرگی است. وی در پایان تأکید کرد: نبود برنامه مدون برای وزارتخانه‌ای که بیش از ۸۰ درصد مسئولیت تأمین امنیت غذایی کشور را بر عهده دارد و حدود ۷۰ درصد از اراضی ملی در اختیار آن است، یک نقیصه جدی محسوب می‌شود.